Nietolerancje pokarmowe u dzieci – czym są i jak z nimi walczyć?

Twoje dziecko źle reaguje na jakiś składnik w pożywieniu? Być może cierpi na nietolerancję pokarmową. Tego typu choroby nie są łatwe do zdiagnozowania, jednak gdy już się to uda, u dziecka można zastosować leczenie, dzięki któremu jego samopoczucie poprawi się, a objawy nietolerancji znikną.

Najpierw odpowiedzmy sobie jednak na pytanie, co to jest nietolerancja pokarmowa i czym różni się od alergii?

Nietolerancja pokarmowa i alergia – to nie to samo!

Choć wiele osób myli te dwa pojęcia. Może dlatego, że objawy nietolerancji pokarmowej i alergii często się ze sobą pokrywają. Zwykle towarzyszą im dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak bóle brzucha, nudności, luźne stolce, wzdęcia czy gazy. W obu przypadkach u chorego mogą pojawić się też objawy pozajelitowe, np. w postaci bólu głowy albo różnego rodzaju wyprysków i zmian skórnych.

Zarówno alergia jak i nietolerancja pokarmowa mogą mieć podłoże autoimmunologiczne (choć za nietolerancje dużo rzadziej odpowiada czynnik autoimmunologiczny). Poza tym alergię i nietolerancję pokarmową wywoływać będą inne przeciwciała. Inny będzie też czas wystąpienia objawów chorobowych.

W przypadku alergii dolegliwości pojawiają się niemal natychmiast – w ciągu kilkunastu, kilkudziesięciu minut od zjedzenia produktu z alergenem. Objawy nietolerancji pokarmowych występują natomiast dopiero po pewnym czasie, np. 2, 3 dniach.

Gdy u dziecka pojawi się jakiś objaw często nawet nie przypuszczamy, że może to być reakcja na spożycie szkodliwego produktu. Do najpopularniejszych nietolerancji pokarmowych zaliczamy trwałą nietolerancję glutenu, czyli celiakię oraz nietolerancję laktozy.

Celiakia – gdy dziecko nie toleruje produktów zbożowych

Takich jak pszenica, żyto, jęczmień i owies. W zbożach tych znajduje się białko – gluten – którego organizm chorego nie potrafi strawić. Spożycie produktów zawierających ten składnik powoduje nieprawidłową reakcję układu odpornościowego, który zaczyna niszczyć kosmki jelitowe, czyli mikroskopijne wypustki uczestniczące we wchłanianiu składników odżywczych z pokarmu. Im jest ich mniej, tym dziecko ma większe niedobory pokarmowe. Są one przyczyną uciążliwych objawów i mogą poważnie zagrażać zdrowiu dziecka.

Trwała nietolerancja glutenu jest genetyczną chorobą immunologiczną. Polsce cierpi na nią aż 400 000 osób, jednak 95% z nich nie wie, że na nią choruje [1]. Wśród chorych są zarówno dzieci jak i dorośli. Jedynym ratunkiem jest dieta eliminacyjna, polegająca na całkowitej rezygnacji z produktów zawierających gluten. Taką dietę trzeba utrzymywać już do końca życia.

Nietolerancja laktozy – gdy dziecko nie trawi cukru mlecznego

Chodzi o laktozę. Występuje ona w mleku i przetworach mlecznych, m.in. jogurtach i serach. Laktoza jest rozkładana w organizmie przez enzym zwany laktazą. Niestety z wiekiem aktywność tego enzymu spada – u jednych bardziej, u innych mniej. Szybki spadek aktywności enzymu laktazy jest zwykle spowodowany mutacją w genie LCT, która odpowiada za tzw. pierwotną nietolerancję laktozy. W Polsce może ona dotyczyć nawet 37% społeczeństwa [2].

Osoby posiadające tę mutację mają ograniczoną zdolność do trawienia cukru mlecznego. Bywa i tak, że dziecko od urodzenia w ogóle nie wytwarza laktazy. Mówimy wtedy o tzw. wrodzonej nietolerancji laktozy, która podobnie jak pierwotna jest uwarunkowana genetycznie. Nietolerancję laktozy możemy też nabyć w ciągu życia, np. po antybiotykoterapii, „jelitówce” albo w wyniku choroby, w tym…celiakii. Tak, celiakia i nietolerancja laktozy mogą iść ze sobą w parze!

Szansą na poprawę stanu zdrowia i samopoczucia jest wyeliminowanie laktozy z diety – na stałe lub tylko na pewien czas, w zależności od typu nietolerancji.

Nietolerancje pokarmowe – badania genetyczne pomagają w ich wykryciu

Nietolerancje pokarmowe są trudne do zdiagnozowania. Testy skórne czy badania z krwi mogą dawać fałszywie ujemne lub dodatnie wyniki, zwłaszcza gdy dziecko jest już na diecie eliminacyjnej. Zarówno celiakia, jak i nietolerancja laktozy to choroby uwarunkowane genetycznie, zatem jedynie badanie DNA da prawdziwy obraz sytuacji.

Geny nie zmieniają się pod wpływem żadnych czynników (np. diety), dlatego wynik jest zawsze wiarygodny. Po wykonaniu testu genetycznego dowiemy się, czy dolegliwości naszego dziecka są spowodowane którąś z nietolerancji pokarmowych. Jeśli okaże się, że tak, będziemy mogli wprowadzić mu odpowiednią dietę i suplementację. Tym sposobem pomożemy maluchowi pozbyć się uciążliwych dolegliwości i być może uchronimy go przed negatywnymi skutkami zdrowotnymi w późniejszym życiu.